علت خارش سر می‌تواند عوامل مختلفی باشد اما مشخصا نشان دهنده وضعیت ناسالم پوست کف سر شماست. بدن با ایجاد این علائم آزاردهنده به شما می‌گوید نقطه‌ای از بدن به مشکل بر خورده است، نیاز به کمک دارد و باید سریع‌تر برای حل آن اقدام کنید. زمانی که خارش سر اتفاق افتاده، یعنی تعادلش به هم خورده است و باید به دنبال دلیل آن گشت. برای خارش سر می‌توان دلایل مختلفی پیدا کرد. برای برخی افراد خارش در تمام کف سر و برای برخی دیگر تنها در قسمت‌هایی از جمجمه ایجاد می‌شود. برای درمان خارش سر باید به دنبال علت خارش پوست سر بگردید تا بتوانید درمان مؤثر و ثابت‌شده‌ای را برای حل آن بیابید. قبل از هر چیز لازم است نوع پوست سر خود را بشناسید، علائم ثانویه را شناسایی کنید و ریسک‌های احتمالی را در مراقبت روزانه خود مد نظر قرار دهید. ساده‌ترین و مطمئن‌ترین روش برای درمان خارش سر این است که به متخصص پوست و مو مراجعه کنید.
۱. شوره سر یا درماتیت شوره‌ای
شوره مو یکی از رایج‌ترین مشکلات سر برای ایجاد خارش‌های احتمالی است. اگر دلیل خارش سر شما شوره است، باید بدانید که روش‌های مختلفی برای درمان شوره سر در پیش رویتان قرار دارد. بسیاری از محصولات درون بازار برای حل مشکل شوره موی سر تولید می‌شوند تا بتوانند علائم را از بین ببرند.
شوره سر که در واقع به نام بیماری درماتیت شوره‌ای یا سبوره‌ای شناخته می‌شود، در اثر رشد بیش از حد میکروب مالاسزیا به وجود می‌آید. پوسته سر در حالت طبیعی محل رشد این میکروب است ولی زمانی که شوره اتفاق می‌افتد، جمعیت میکروب مالاسزیا غیر قابل کنترل می‌شود. شوره سر یکی از علائم رایج در پوسته سر چرب است. پس اگر پوسته سر شما خشک ولی پوسته‌پوسته است، علت خارش سر شما شوره نخواهد بود. باید این نکته هم ذکر کرد که به این دلیل گفته می‌شود پوسته سر چرب دلیل شوره است که میکروب مالاسزیا در محیط روغنی رشد پیدا می‌کنند. شوره سر می‌تواند همه ناحیه‌های چرب پوست که دارای فولیکول مو هستند را تحت تأثیر قرار دهد. حتی ممکن است شوره ابرو یا شوره روی پوست صورت هم دیده شود. در برخی موارد شوره سر و ریزش مو جدایی‌ناپذیر هستند.
برای درمان شوره سر از شامپوی ضد شوره استفاده کنید که حاوی سلنیوم و زینک است و می‌تواند به کنترل میکروب کمک کند. اگر شوره سر بسیار حاد باشد، از شامپوهای قوی ضد قارچی، کرم، لوسیون و فوم‌هایی استفاده می‌شود که چربی سطح پوست را هم کنترل کند.
۲. پسوریازیس
پسوریازیس یک بیماری خود ایمنی است که سبب ایجاد لکه‌های متورم، قرمز و ملتهب روی سطح پوست می‌شود. این بیماری واگیردار نیست و از فرد دیگری منتقل نمی‌شود. برای درمان عارضه پوستی پسوریازیس سر از شامپوهای مخصوص استفاده کنید که دارای زغال‌سنگ و اسید سالیسیلیک هستند. ولی قبل از هر اقدامی به پزشک متخصص مراجعه کنید.
۳. درماتیت تماسی یا حساسیت پوستی
اگر پوست حساس دارید و بدنتان نسبت به محصولات مختلف پوست و مو عکس‌العمل‌های غیرمعمولی نشان می‌دهد، اگر نسبت به مواد خوراکی آلرژی دارید و دچار بیماری آسم هستید، خارش پوست سرتان می‌تواند دلیل درماتیت تماسی باشد. برخی از انواع پوسته سر به صورت طبیعی حساس‌تر از باقی افراد هستند. در بسیاری از محصولات مانند شامپو، اسپری مو یا انواع حالت‌دهنده‌ها موادی به کار برده شده‌اند که می‌توانند به عنوان ماده حساسیت‌زا عمل کنند. داشتن رایحه و عصاره‌های مختلف در این محصولات هم یکی از دلایل اصلی حساسیت است.
ذرات و مواد حساسیت‌زا و آزاردهنده سریع جذب پوست می‌شوند و روی سطح پوست باقی می‌مانند و سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند. با ایجاد التهاب و به کار افتادن سیستم ایمنی، سلول‌های پوستی سعی می‌کنند با این ماده مهاجم مبارزه کنند و آن را از بین ببرند و آنچه باقی می‌ماند، خارش سر و به جا ماندن لکه‌های قرمز روی پوست سر است.
حتی ممکن است با وجود اینکه هیچ تغییری در محصولات مراقبتی روزانه شما ایجاد نشده باشد هم، حساسیت پوستی به صورت ناگهانی خود را بروز دهد. در این حالت ماده حساسیت‌زا به مرور زمان روی پوست عمل کرده و آلرژی را به وجود آورده است. حتی شامپویی که سال‌ها مورد استفاده‌تان قرار گرفته، می‌تواند به عنوان ماده حساسیت‌زا ظاهر شود و علت خارش سرتان را بر عهده بگیرد.
درحالی‌که درماتیت تماسی موجب حساسیت و خشکی پوست سر می‌شود، بیماری درماتیت شوره‌ای موجب چربی کف سر و ایجاد پوسته‌های خشک سفید رنگ می‌شود و به شکل شوره خود را بروز می‌کند.
۴. عفونت قارچی کچلی
از این اسم نترسید! این قارچ سر طرحی مشابه کرم‌های حلقوی دارد و علائمی مانند قرمزی پوست و خارش سر باقی می‌گذارد.اگر علت خارش سر شما این عفونت قارچی کچلی مانند شوره ظاهر می‌شود و عامل اصلی آن قارچی به نام Trichophyton rubrum است. این بیماری مسری و واگیردار است، پس اگر در تماس با فردی قرار بگیرید که به این عفونت مبتلاست، احتمال خارش سر و شروع عفونت قارچی در شما هم وجود خواهد داشت. اگر این بیماری قارچی را درمان نکنید، باعث ریزش مو می‌شود. این قارچ فقط روی سطح پوست سر شما فعالیت نمی‌کند، بلکه در عمق فولیکول مو هم فعال است. اگر در مورد داشتن کچلی مو مشکوک هستید، سریعاً برای ویزیت به متخصص پوست و مو مراجعه کنید.
برای درمان قارچ سر باید از محصولات و داروهای دارای فرمولاسیون ضد قارچی استفاده شود. همچنین ممکن است داروهای خوراکی هم با توجه به شدت عفونت قارچی توسط پزشک تجویز شود.
۵. شپش سر
افسانه‌های مختلفی در مورد شپش مو وجود دارد: شپش سر فقط در موهای کثیف زندگی می‌کند، شپش مو می‌تواند بپرد، شپش سر موهای بلند را ترجیح می‌دهد. ولی این جمله‌ها حقیقت ندارد! پس شپش چگونه به وجود می‌آید؟ تنها در یک صورت است که احتمال وجود شپش سر بیشتر می‌شود و آن هم دانستن این نکته است که تا چه اندازه سر خود را در تماس با سر افراد دیگر قرار می‌دهید؟ برای کودکان پاسخ مشخص است چون بی‌اغراق این کار را به دفعات بیشتری انجام می‌دهند و شپش سر کودکان یکی از شایع‌ترین نوع شپش سر است. در حقیقت روش انتقال شپش سر از طریق تماس سر با سر فرد دیگر است. اگر سرتان خارش دارد ولی پوسته خشکی ندارید، شوره نمی‌زنید و پوسته‌هایی را لابه‌لای موهایتان نمی‌بینید، مشکوک به شپش سر هستید.
۶. خارش سر به دلیل استفاده بیش از حد از محصولات آرایشی
مانند خارش بدن که می‌تواند به دلیل مواد آلرژی‌زای موجود در محصولات آرایشی ایجاد شود، ماسک مو یا ژل حالت دهنده شما هم می‌تواند دلیل خارش سر شما باشد. تحقیقات نشان داده است که استفاده بیش از حد از مواد آرایشی باعث خارش پوست سر می‌شود. ممکن است در ابتدای شروع مصرف این محصولات زیبایی، مو براق و نرم شود ولی همین‌طور که پیش می‌روید و مرتب از آنها استفاده می‌کنید، مواد شیمیایی که به درستی هم شسته نمی‌شوند، موجب ریزش مو، خشکی و خارش پوست سر می‌گردند. همچنین به دنبال استفاده بیش از حد از شامپو و نرم‌کننده‌های مو حساسیت‌های تماسی هم افزایش پیدا می‌کند. هیچ تضمینی نیست که شامپوی مخصوص شما برای همیشه مشکلی ایجاد نکند، همان‌طور که پیش از این گفتیم برخی از آلرژن‌ها به مرور زمان حساسیت را بروز می‌دهند.
با شستشوی مداوم مو و استفاده زیاد از محصولات زیبایی و آرایشی، پوست طبیعی سر آسیب می‌بیند و اسیدیته آن به هم می‌ریزد. همان‌طور که هر روزه سلول‌های پوست صورت ترمیم پیدا می‌کنند، پوست سر هم همین روند را انجام می‌دهد. اگر ماده سیلیکونی که در بسیاری از مواد آرایشی و بهداشتی وجود دارد روی کف سر بنشیند، چرخه رشد و ترمیم سلول‌های پوسته سر را مختل می‌کند و موجب آسیب آن می‌شود. این مواد موجب خشکی پوست سر، قرمزی و خارش هم می‌شوند.
۷. خشکی پوست سر
اگر پوست سر شما به صورت طبیعی خشک است، خارش سر می‌تواند از اصلی‌ترین علائم آن باشد. همان‌طور که پوست خشک بدن، صورت و دست موجب خارش می‌شود، خشکی پوست سر هم خارش به همراه دارد. زمانی که پوست سرتان آب‌رسانی شود و رطوبت کافی را دریافت کند، این مشکل هم بر طرف می‌شود. پوست خشک حساس‌تر است، در برابر مواد حساسیت‌زا زودتر ملتهب می‌شود و واکنش نشان می‌دهد و البته به همان نسبت هم قادر نیست در برابر این مواد مبارزه و مقاومت کند. اگر برای درمان خشکی سر زودتر دست به کار نشوید، پوست سر خشک‌تر و خشک‌تر می‌شود، خارش بیشتر اذیت‌تان می‌کند و پوسته‌های ریز روی سر مشاهده می‌گردد. پس یکی از روش‌های درمان پوسته‌پوسته شدن سر درمان خشکی آن است.
توصیه می‌کنیم قبل از اقدام به درمان خانگی شپش سر با حنا یا درمان شپش با روغن زیتون یا سرکه، یا هر روش خانگی دیگر حتما با پزشک متخصص پوست مشورت کنید. تشخیص علت و درمان خارش سر را به عهده پزشک خود بگذارید.
واکنش‌های آلرژیک ناشی از غذا و شامپو
عوامل زیادی می‌توانند سبب واکنش‌های آلرژیک شوند، اما شایع‌ترین آنها، غذا و شامپو هستند. غذاهای زیادی، مانند قند تصفیه شده، بادام زمینی و فرآورده‌های سویا باعث التهاب و عفونت‌های قارچی می‌شوند، و اگر از خیر این خوراکی‌ها نگذرید به احتمال زیاد دچار مشکل خواهید شد.
ضمنا اگر شامپوی شما حاوی مواد شیمیایی زیادی باشد، احتمال اینکه پوست سرتان دچار واکنش آلرژیک به این مواد شود افزایش می‌یابد، که به آن درماتیت تماسی می‌گویند. یکی از اولین کارهایی که می‌توانید انجام دهید کنار گذاشتن شامپو و نرم‌کننده‌ی فعلی‌تان است تا ببینید مشکل برطرف می‌شود یا نه.