چگونه افتادگى پلک چشم را درمان کنیم
دکتر بهرام اشراقی: حتما عبارت چشم‌هاى خمار را شنیده‌اید. روزگارى جزو معیارهاى زیبایی محسوب مى‌شد. چیزى که امروزه به‌عنوان یک اختلال درنظر گرفته مى‌شود، درواقع نشانگر افتادگى خفیف پلک و کوچک‌بودن شکاف پلکى بود.شکاف پلک به فاصله بین لبه پلک فوقانى و تحتانى گفته مى‌شود که به‌طور معمول حدود نه تا ده میلى‌متر است.
در حالت مناسب انتظار داریم لبه پلک‌ها در محاذات قرنیه قرار گیرد و سفیدى چشم را بپوشاند. اگر پلک فوقانى در جایی پایین‌تر قرار گیرد، نام اختلال، افتادگى پلک است که مى‌تواند بسیار خفیف یا بسیار شدید باشد و حتى محور بینایی را مسدود کند و باعث اختلال دید شود.
دو گروه کلى را مى‌توان در این بیمارى درنظر گرفت:
گروه اول، موارد مادرزادى هستند که از بدو تولد وجود دارند. در این گروه، اختلال عمده، عدم تشکیل و رشد ناکافى عضله بالابرنده پلک است. افتادگى مى‌تواند خفیف یا شدید باشد. در این گروه خطر تنبلى چشم وجود دارد؛ بنابراین لازم است بررسی کامل هرچه زودتر آغاز و درصورت نیاز جهت جلوگیرى از تنبلى، جراحى زودرس در موارد شدید انجام شود.
گروه دوم، اکتسابى هستند که علل مختلف ازجمله بیماری‌هاى عضله، بیماری‌هاى عصب، ضربه به پلک، مالش زیاد پلک‌ها و جداشدگى عضله بالابرنده پلک از محل اتصال به علت افزایش سن دخیل هستند.
نحوه معاینات
در اطفال بررسى شماره چشم، ضرورى و ممکن است همزمان اختلال انکسارى وجود داشته باشد. معاینه کامل چشمى، اندازه‌گیرى میزان افتادگى، اندازه‌گیرى قدرت عضله بالابرنده پلک و وضعیت حرکات چشمى ضرورى هستند.
درمان چگونه است؟
درمان بیمارى مى‌تواند تنها جنبه زیبایی یا در موارد شدید به‌علت افت میزان دید، جنبه درمانى داشته باشد. تصمیم‌گیرى جهت درمان به‌طورکامل وابسته به عملکرد عضله است. درمان‌ها دو گروه هستند: گروه اول، آویزان‌سازى (sling) پلک از عضله پیشانى است که توسط مواد مختلفى ازجمله لوله‌هاى سیلیکونى انجام مى‌شود. این جراحى در افرادى انجام مى‌شود که عضله بالابرنده پلک فاقد عملکرد مناسب است و جراحى روى این عضله بی‌نتیجه است.
گروه دوم جراحی‌ها روى عضله انجام می‌شود و با کوتاه‌کردن و تقویت عضله همراه است. در این نوع جراحی، قرینگى بهترى نسبت به آویزان‌سازى به‌دست می‌آید و نتیجه طولانى‌مدت بهترى دارد؛ ولى میزان پاسخ به‌طورکامل وابسته به مقدار عملکرد عضله است. تعیین نوع عمل به‌عهده جراح است.
پیش‌آگاهى
جراحى افتادگى پلک نیاز به تبحر فراوان دارد و تنها توسط جراح چشم باید انجام شود. با این‌همه نتایج آن به‌صورت پاسخ عالى (در فاصله نیم‌میلى‌متر از پلک مقابل) یا مناسب (در فاصله یک‌میلى‌متر از پلک مقابل) به‌طورکامل وابسته به عملکرد عضله و همواره به‌صورت درصد قابل بیان است. مفهوم این مسئله این است که هرگز نتیجه صددرصد نیست و بیمار باید به این موضوع آگاهى داشته باشد. گاها در پایان عمل نتیجه ایده‌ال حاصل مى‌شود؛ ولى به‌مرور مقدارى از افتادگى مجدد رخ مى‌دهد که این امر به توانایی عضله در بالا نگاه‌داشتن پلک بستگى دارد.
عوارض
در جراحى افتادگى پلک، برخى مسائل اجتناب‌ناپذیر و جزو جراحى است؛ ازجمله بازماندن پلک‌ها که به‌مرور روبه بهبود مى‌رود؛ ولى ممکن است به‌طورکامل برطرف نشود و نیاز به استفاده از مرطوب‌کننده چشمى جهت جلوگیرى از خشکى چشم دارد. تاخیر در پلک‌زدن، بالاترماندن پلک در نگاه به پایین نیز شایع است. عوارضى مانند عدم تقارن قوس پلک، خط پشت پلک، اصلاح ناکامل و اصلاح بیش‌ازحد نیز محتمل است. در برخى موارد، نیاز به جراحى مجدد جهت اصلاح وضعیت پلکى وجود دارد که همان‌طور که ذکر شد هیچ‌گاه نتیجه، صددرصد نخواهد بود.