کنار دریای بیکران فضایل و ارزش هایی که این ماه برای ما و زندگی یک سال روبرو رقم خواهد زد، بی شک نمی توان از تاثیرات بی نظیر روزه داری به عنوان یکی از بهترین رژیم های تندرستی غافل شد. برنامه ای که به بدن اجازه می دهد پس از یک سال مواجهه با رژیم های غذایی مختلف و گاهی ناسالم، کنار آلودگی های محیطی و شیوه زندگی بی تحرک دنیای امروز، به تعادل رسیده و جانی تازه بگیرد.
۱. استراحت سیستم گوارش
شیوه تغذیه امروز طوری است که بسیاری از ما برنامه غذایی متعادلی نداریم. سیستم گوارش نخستین ارگانی است که تحت تاثیر تغذیه نامناسب است و از همین رو بیشتر ما بارها ناراحتی های شایع گوارشی از جمله نفخ، حالت تهوع، اسهال، یبوست و احساس سنگینی را تجربه کرده ایم. خوشبختانه روزه داری روش بسیار موثری برای استراحت دادن به سیستم گوارش است و فرصتی برای تنظیم دوباره ایجاد می کند. البته در پی این تاثیر بر سیستم گوارش، دیگر اندام های بدن نیز از تعادل بهره مند خواهد شد.
در این باره نخست باید به فواید روزه داری بر روده ها اشاره کنیم. در این فرصت استراحت سیستم گوارش، دیواره روده ها قابلیت بازسازی منظم را خواهند داشت. توصیه می شود در ایام روزه داری حتما مصرف کافی میوه ها و سبزیجات در برنامه غذایی گنجانده شود تا مشکل نفوذپذیری روده ها به دلیل کمبود دریافت این گروه از مواد غذایی کاهش یابد. علاوه بر این، فلور روده ای نیز قدرت ترمیم پیدا می کند و می تواند با دفع باکتری ها و میکروب های مضر دوباره تعادل خود را باز یابد. همچنین افرادی که از ناراحتی های معده رنج می برند می توانند با در پیش گرفتن تغذیه درست، روزه داری را فرصتی برای بهبود این مشکلات بدانند زیرا استراحت دادن به معده باعث تنظیم مطلوب و بازسازی سلول های این اندام می شود.
روزه داری برای کبد نیز بسیار موثر است زیرا عملکرد صفرا کاهش می یابد و روند پاکسازی کبد سریع تر خواهد شد. در واقع بسیاری از نمک های آمونیاک و اسیدهای آمینه از طریق اوره دفع می شوند. این حالت در مورد اسیدهای چرب نیز وجود دارد و حجم آنها در بدن کم می شود. تغذیه نامتعادل بر لوزالمعده نیز تاثیر سوء دارد و فعالیت بیشتری به این اندام تحمیل می کند اما به لطف روزه داری، لوزالمعده نیز استراحت می کند زیرا ترشح هورمون انسولین کمتر می شود. این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که هر چه مقدار انسولین در بدن بیشتر باشد، احتمال بروز التهابات نیز بیشتر خواهد بود.
۲. کاهش وزن
متخصصان تغذیه بر این باورند روزه داری یک روش بسیار عالی و سالم برای کاهش وزن و دوری از چاقی است. به طور کلی بسیاری از افراد روزانه بیش از مقدار مورد نیاز بدن کالری دریافت می کنند که در بدن به شکل چربی ذخیره می شود. روزه داری سوخت و ساز بدن را افزایش می دهد و باعث می شود بدن برای تامین نیازها از ذخایر چربی استفاده کند. البته به خاطر داشته باشید اگر همواره مصرف زیاد غذاهای چرب و شیرین، دریافت ناکافی میوه ها و سبزیجات و افراط در خوردن تنقلات را داشته باشید، پس از ماه رمضان نه تنها وزن کم نمی کنید، بلکه بیشتر از قبل چاق می شوید.
نکته مهم دیگر اینکه نباید در این زمان گرسنگی بیشتری را به بدن تحمیل کرد. این حالت زمانی رخ می دهد که فردی بدون خوردن سحری و دریافت ریز مغذی های ضروری طی این برنامه منظم، بدن را در شرایط گرسنگی شدید می گذارد. در این شرایط عملکرد غدد درون ریز بدن مختل می شود و به جای سوخت و ساز درست چربی ها، عضلات تحلیل می روند و از طرفی ولع غذا خوردن هنگام افطار نیز بیشتر می شود که عوارض دیگری بر سلامت دارد.
۳. حفظ سلامت سیستم قلبی – عروقی
نتایج مطالعات علمی متعدد نشان می دهد روزه داری می تواند در مقابله با بسیاری از بیماری های مزمن به بدن کمک کند که از جمله می توان به بهبود سلامت سیستم قلبی – عروقی اشاره کرد. متاسفانه در حال حاضر بیماری های قلبی – عروقی یکی از مهم ترین علل مرگ و میر در دنیاست. در واقع آنچه از نظر روزه داری بر سلامت قلب تاثیر دارد، در وهله اول پاکسازی بدن است. با دفع مواد زائد جمع شده در بدن، خون نیز تصفیه می شود و بهتر جریان می یابد.
پژوهش ها حاکی از آن است که روزه داری سطح کلسترول خوب خون (HDL) را افزایش می دهد و از طرفی موجب کاهش تری گلیسرید خون می شود. مشابه این حالت در مورد مقدار قندخون و ترشح انسولین نیز وجود دارد چرا که وقتی سطح این دو دربدن بسیار بالا رود، زمینه ساز بروز بیماری های قلبی – عروقی خواهد شد. از طرفی باید اشاره کرد بیماری های قلبی – عروفی غالبا با اضافه وزن مرتبط است که روزه داری به دلیل کمک به روند کاهش وزن و رفع چربی های جمع شده، به طور غیر مستقیم اما بسیار موثر احتمال ابتلا به چنین بیماری هایی را کم می کند. کاهش زمینه بروز سکته های قلبی و پرفشاری خون نیز از دیگر پیامدهای موثر حفظ سلامت سیستم قلبی – عروقی است.
۴. بهبود خلق و خو و تقویت روحیه
کنار جنبه های سلامت جسمانی نباید فواید روزه داری بر روحیه و سلامت روان را فراموش کرد. ممکن است بعضی افراد تصور کنند تحمل ساعت ها گرسنگی می تواند باعث استرس شود، در حالی که روزه داری با ایجاد احساس رضایت و آرامش همراه است. این مساله به خصوص پس از چندروز روزه داری تقویت می شود زیرا بعضی سلول های عصبی موجود در روده ها می توانند دوباره بازسازی شوند و بهتر محافظت می شوند. همچنین تسهیل در ترشح هورمون های کورتیزول، دوپامین و سروتونین نیز به دلیل سازگاری سریع بدن با شرایط استرس ناشی از گرسنگی تاثیر بسیار خوبی بر مغز دارد.
دکتر نیلفروش زاده: خشکی لب و خشکی پوست از شکایات پوستی نسبتاً شایع روزه‌داران در ماه مبارک رمضان است. درصورتی‌که اگر محتوای آب پوست طبیعی باشد، پوست نرم، صاف، قابل ارتجاع و درخشان است.
در ماه رمضان به‌ویژه در همراهی با فصل گرما، اجرای یک الگوی صحیح تغذیه می‌تواند راه گشای ما در بهره‌گیری از برکات معنوی روزه‌داری بدون استرس یا ناراحتی جسمی مثل ریزش مو، خشکی پوست و یا پوسته‌پوسته شدن ناخن باشد.
خشکی لب و خشکی پوست از شکایات پوستی نسبتاً شایع روزه‌داران در ماه مبارک رمضان است. درصورتی‌که محتوای آب پوست طبیعی باشد، پوست نرم، صاف، قابل ارتجاع و درخشان است.
در حالت طبیعی یک حرکت مداوم آب از لایه‌های عمقی پوست به‌طرف لایه‌های سطحی وجود دارد و درنهایت این آب از سطح پوست تبخیر می‌شود.
هنگامی‌که پوست به عللی اعم از عوامل داخلی یا خارجی نتواند این میزان آب را حفظ کند، پوستی خشک حادث می‌شود. از عوامل خارجی می‌توان مواجهه با آب‌وهوا یا باد گرم را نام برد.
از طرف دیگر شستن بیش‌ازحد پوست سبب از بین رفتن لایه‌های چربی محافظ پوست شده و پوست را خشک می‌کند. مواجهه پوست با بعضی مواد نیز از دسته عوامل خارجی محسوب می‌شوند.
شاید بسیاری از افرادی که مبتلابه خشکی پوست و اگزما هستند، گمان کنند با روزه گرفتن به دلیل مصرف کم آب دچار تشدید خشکی پوست خواهند شد اگرچه کم‌آبی بدن جزء علل شایع خشکی پوست است اما این مسئله در مورد روزه‌داران صدق نمی‌کند.
چون در فاصله بین افطار و سحر، فرد روزه‌دار به میزان کافی از آب و مایعات استفاده می‌کند و لذا به‌طورمعمول، روزه‌داری تأثیر چندانی در تشدید خشکی پوست ندارد.
از طرفی استفاده از مرطوب کننده‌ها می‌تواند نقش بسزایی در کاهش اتلاف آب پوست داشته و در حفظ شادابی آن مؤثر باشد.
کار عمده مرطوب کننده‌ها حفاظت از رطوبت پوست و دفاع در برابر آسیب‌های محیطی است. معمولاً هم افراد نیاز به استفاده از مرطوب‌کننده ندارند افرادی که پوستشان چرب است به مصرف مرطوب‌کننده احتیاجی پیدا نمی‌کنند.
هرچند این افراد هم در مواجهه با هوای گرم و خشک، باد یا هوای سرد ممکن است نیاز به استفاده از مرطوب کننده‌ها پیدا کنند.
از طرفی بعضی‌ها طی ماه مبارک رمضان به مصرف فراوان مواد غذایی دارای قند زیاد مثل خرما، زولبیا و بامیه و سایر شیرینی‌جات روی می‌آورند و این الگوی غذایی در مبتلایان به آکنه می‌تواند منجر به تشدید آکنه شود.
در این موارد بهتر است بیشتر از میوه‌ها و سبزی‌های تازه استفاده شود.
اگر فرد روزه‌دار به میزان کافی از مایعات استفاده کند روزه‌داری تأثیری در خشکی پوست ندارد
مطرح‌ترین بیماری پوستی که روزه‌داری برای آن منع طبی دارد، بیماری پمفیگوس است.
این بیماری خود ایمنی موجب بروز تاول‌های متعددی روی پوست و مخاط دهان می‌شود و در صورت عدم درمان مناسب می‌تواند تهدیدکننده حیات باشد.
متأسفانه بسیار شاهدیم که در ماه مبارک رمضان یا مدت کوتاهی پس‌ازآن، برخی بیماران مبتلابه پمفیگوس که از این منع طبی بی اطلاعند، با عود ضایعات مراجعه می‌کنند.
عود این بیماری مشکلات دیگری ازجمله مصرف داروهای کورتیکواسترویید و عوارض آنها ازجمله: افزایش خطر پوکی استخوان، افزایش وزن، افزایش قند خون، افزایش فشارخون و مشکلات دیگر را به دنبال دارد.
مشکلات دیگر روزه‌داران خشکی لبهاست، که به‌خصوص در کسانی که تنفس خود را به‌جای بینی از دهان انجام دهند، شایع‌تر است.
علل متعددی علاوه بر کاهش مصرف آب برای خشکی شدید لب‌ها وجود دارد؛ مثلاً مصرف برخی داروها (مثل ایزوترتینوئین یا آکوتان)؛ بهتر است در ماه رمضان با نظر پزشک خود دوز دارو راکمی کاهش دهند.
بعلاوه، چرب کردن مکرر لب‌ها را نیز باید مدنظر قرارداد و برای این منظور می‌توان از وازلین، او سرین و کرم‌های مختلف چرب کننده لب استفاده کرد.
پس جهت به حداقل رساندن ناراحتی‌های جسمی و احتمالی در ماه مبارک رمضان رعایت نکات زیر توصیه می‌شود
۱- برای شاداب ماندن و جلوگیری از خشکی پوست در وعده‌های سحری و افطاری به‌اندازه کافی مایعات، مخصوصاً آب، بنوشید و از نوشیدن مایعات مدر (مانند چای غلیظ) که باعث از دست رفتن آب بدنتان می‌شود، به‌شدت پرهیز کنید.
۲- به علت محدودیت غذایی و اینکه نظم و حجم غذای دریافتی‌تان در ماه رمضان تغییر می‌کند، باید به‌منظور جلوگیری از کم شدن آهن، روی و سایر ویتامین‌ها و موادمعدنی که سبب رشد مناسب مو و ناخن‌هایتان می‌شود، در وعده‌های غذایی سحر و افطار غذایی کامل که همه گروه‌های غذایی را در خود بگنجاند، مصرف کنید.
مثلاً می‌توانید از همین حالا برنامه‌ریزی کنید و غذاهای پرکالری‌تر و کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها و سبزی‌های را در وعده سحر و غذاهای سبک‌تر مانند لبنیات در کنار سبزی‌های و انواع سالاد را در وعده افطارتان بگنجانید.
در ضمن جای میوه هم باید در سفره سحری و افطاری همیشه محفوظ بماند.
تأثیر روزه داری بر پوست
۳- چون خانم‌ها بیشتر با مشکل کمبود روی، آهن و … دست‌به‌گریبان‌اند، پس به آنها توصیه می‌کنیم که با نظر یک پزشک متخصص از همین روزها خوردن مکمل‌های گروه B یا سایر مکمل‌های موردنیاز را شروع کنند تا پس از ماه رمضان دچار مشکل ریزش مو یا شکنندگی ناخن‌هایشان نشوند.
۴- نکته آخر اینکه اگر مشکلی پوستی یا ریزش مو دارید و در حال مصرف داروهای خوراکی در فواصل زمانی منظم هستید، توصیه ما به شما این است که برای تغییر ساعات خوردن داروهایتان، حتماً به پزشکتان مراجعه کنید و هرگز خودسرانه میزان و ساعت مصرف دارویتان را جابه‌جا نکنید زیرا تغییر میزان داروی دریافتی ممکن است عوارض جبران‌ناپذیری را برای پوست و موی شما به همراه داشته باشد.
تأثیر روزه داری بر پوست
۵. سلامت پوست و موها
گرچه شاید چندان به نظر نرسد اما روزه داری می تواند روش خوبی برای حفظ زیبایی کنار سلامت باشد. در واقع، دریافت زیاد مواد غذایی و تجمع آنها در بدن ہر شادابی و طراوت پوست نیز تاثیر گذار است. همان طور که بارها شنیده اید، پوست آینده سلامت درون و تغذیه ماست. این موضوع به خصوص در مورد پوست های حساس، بارزتر است و کمترین عادات نادرست غذایی به سرعت روی پوست به شکل جوش، آکنه و چربی پوست نمایان می شود.
در مدت روزه داری مواد مضر و سمی جمع شده در بدن کاهش می یابد و از همین رو پوست به وضعیت بهتری می رسد و در نتیجه نرم تر می شود و چربی های کمتری نسبت به قبل خواهد داشت. در پی این روند پاکسازی همه اندام ها فرصت بازسازی سریعی پیدا می کنند که موها و ناخن ها نیز مستثنی نیستند و رشد آنها سریع می شود و درخشان تر خواهند شد.