بَرَص (پیسی، ویتیلیگو) چیست؟
بَرَص گونه‌ای بیماری پوستیِ مزمن ناواگیر است که به شکل لکه های سفید نرمِ کمابیش بزرگ بر اندام‌های گوناگون بدن ظاهر میشود و گاهی ممکن است تمام بدن را فرا گیرد. این بیماری پوستی با نام‌های پیسی و ویتیلیگو هم عنوان میشود.
شکل ظاهری بیماری برص
این لک‌ها شیری رنگ بوده و در اشکال مختلف با اندازه‌های متفاوت ظاهر میشود. همچنین هر لک می‌تواند با سایر لک ها در یک شخص متفاوت باشد. در یک لک ممکن است سایه های مختلفی وجود داشته باشد و یک ناحیه تیره‌تر، نواحی سفید شده را احاطه کرده باشد.
روند پیشرفت بیماری برص (پیسی)
وسعت، دوره و شدت از دست رفتن رنگدانه در اشخاص مختلف متفاوت است. دوره‌های از دست رفتن رنگدانه و متعاقب آن ثابت ماندن رنگ لک و دوباره از دست رفتن رنگدانه به طور مدوام تکرار می‌شوند. بازگشت خودبه خودی رنگ به لک‌های سفید شده خیلی به ندرت اتفاق می‌افتد.
در موارد شدید ممکن است رنگدانه در همه جای پوست از بین برود و پوست یکسره سفید شود. بعضی از بیماران که تصور می‌کنند بیماریشان خوب شده، در واقع تمام رنگدانه پوست خود را از دست داده و پوستشان یک دست سفید شده است. گرچه رنگ پوست این افراد یک دست سفید شده ولی آنها باز هم به پیسی مبتلا هستند.
علت بروز بیماری برص
بیماری برص یا ویتیلیگو که از انواع بیماری‌های اتوایمیون است، سلول‌های بدن خود فرد به سلول‌های رنگدانه ساز (سلول‌های ملانوسیت) حمله می‌کند و آنها را از بین برده، سلول ها قادر به تولید رنگدانه نیستند و رنگ پوست به سفیدی متمایل می شود.
ملانین، رنگدانه‌ای است که عامل تعیین کننده رنگ پوست، مو و چشم‌های ما می‌باشد و توسط سلول‌هایی به نام ملانوسیت (سلول‌های رنگدانه‌ساز) تولید میشود. اگر این سول‌ها از بین بروند و یا نتوانند رنگدانه ملانین را تولید کنند، رنگ پوست روشن‌تر شده و یا بطور کلی سفید میشود.
دلیل از بین رفتن سلول‌های رنگدانه‌ساز پوست ناشناخته است ولی چهار تئوری اصلی دراین زمینه وجود دارد:
– سلول‌های عصبی که بطور غیرطبیعی فعال شده‌اند ممکن است با تولید مواد سمی‌به سلول‌های رنگدانه‌ساز آسیب برسانند.
– سیستم ایمنی بدن ممکن است در موقع دفاع از بدن در مقابل یک ماده خارجی، رنگدانه پوست را نیز از بین ببرد.
– سلول‌های رنگدانه ساز ممکن است عامل از بین رفتن خودشان باشند.
یعنی زمانی که رنگدانه در حال ساخته‌شدن است، مواد زایدی نیز در کنار آن تولید می‌شوند که سمی‌بوده و قادر به از بین بردن خود سلول‌ها است.
– وجود یک نقص ارثی موجب حساس شدن سلول‌های رنگدانه‌ساز به آسیب و در نتیجه از بین رفتن آنها میشود.
مراقبت‌های لازم در بیماری برص (ویتیلیگو)
پوست سفید مناطق مبتلا به این بیماری هیچگونه دفاعی در برابر نور خورشید ندارند. این نواحی خیلی به راحتی دچار آفتاب سوختگی می‌شوند. روی تمام نواحی مبتلا به ویتیلیگو که توسط لباس پوشانیده نمی‌شوند باید یک ضد آفتاب مناسب با SPF حداقل برابر ۱۵ مالیده شود و برای جلوگیری از آفتاب سوختگی، از قرار گرفتن در معرض خورشید در ساعات حداکثر تابش (۱۰ صبح تا ۴ عصر) خودداری شود.
سلول درمانی و جوانسازی پوست
مدیر درمان مرکز سلول درمانی پژوهشگاه رویان بیان کرد: زمانی که ساخت کلاژن در پوست کاهش یا دچار اختلال میشود، چین و چروک یا اسکار آکنه به وجود می‌آید؛ سلول‌های فیبروبلاست مهمترین سلول کلاژن سازی پوست هستند که در جریان پیری یا آکنه، تعداد و توان سلول‌ها کاهش می‌یابد، تحقیقات نشان داده است تزریق سلول‌های فیبروبلاست کشت داده شده به پوست می‌تواند روند پیری را متوقف و اثرات ماندگارتری نسبت به روش‌های متداول داشته باشد.
باجوری اظهار کرد: تزریق سلول‌های فیبروبلاست به منظور جوانسازی پوست اولین بار در سال ۱۹۹۵ در آمریکا معرفی شد و طبق آمار تا سال ۲۰۰۱ در آمریکا هفت هزار مورد و در انگلیس پنج هزار مورد پیوند فیبروبلاست انجام شد؛ از سال ۲۰۰۱، چندین طرح تحقیقاتی تحت نظارت سازمان FDA و به منظور اثبات بی‌خطری و تاثیر این روش طراحی و اجرا شده است که در نهایت منجر به تاییدیه FDA آمریکا در سال ۲۰۱۱ شد.
وی افزود: تزریق سلول‌های فیبروبلاست در ایران از حدود ۱۰ سال پیش توسط پژوهشگاه رویان و دانشگاه اصفهان آغاز شد که مطالعات مختلف بالینی بیانگر موفقیت پیوند این سلول‌ها در بیماران بود؛ تحقیقات نشان داد پیوند سلول‌های فیبروبلاست برخلاف روش‌های متداول، عوارض جانبی خاصی نداشته و ماندگاری بالاتری دارد و طی یک فرایند طبیعی به جوانسازی پوست کمک می‌کند، از طرف دیگر، چون از سلول‌های فیبروبلاست خود شخص برای درمان استفاده میشود، برخالف پرکننده‌هایی که به صورت صنعتی و از منشا غیر انسانی تهیه می‌شوند، واکنش‌های حساسیتی در آن وجود ندارد.
مدیر درمان مرکز سلول درمانی پژوهشگاه رویان ادامه داد: در این روش ابتدا نمونه کوچک پوستی از ناحیه پشت گوش برداشته می‌شوند، سپس سلول‌های فیبروبلاست خود فرد جداسازی، تکثیر و در پایان به مناطق چین و چروک یا اسکار آکنه تزریق خواهد شد.
درمان برص
“ویتیلیگو” یا “برص” در مراحل اولیه کامل درمان پذیر است. حوصله پزشک و بیمار از مهمترین نکات درمان بیماری برص است. درمان بیماری باید به صورت ترکیبی از انواع داروهای خوراکی، موضعی و تزریقی باشد و بیمار تمامی داروهایی که تعدادشان زیاد است و توسط پزشک متخصص تجویز می شود به طور کامل و طبق دستور مصرف نماید.
درمان بیماری با تعداد حداقل ۱۰ قلم دارو میسر میشود، از درمان با ۱ یا ۲ نوع دارو هرگز نمی توان انتظار بهبودی کامل را داشت. مصرف ویتامین‌ها از درمان‌های اصلی بیماری برص محسوب میشود و مصرف ویتامین‌های C، B12 و ب کمپلکس علاوه بر تجویز داروهای ترکیبی، ضرورت دارد.
داروهای موضعی حاوی کورتون ممکن است در بازگرداندن رنگدانه به نواحی کوچک مبتلا به پیسی مؤثر باشند. این داروها باید همزمان با سایر درمان‌ها به کار برده شوند مصرف طولانی این داروها می‌تواند موجب نازک شدن پوست و حتی پیدایش ترک‌های پوستی در بعضی نواحی شوند. بنابراین استفاده از آنها باید حتماً تحت نظارت متخصص پوست باشد.
اندازه لک‌ها
درمان بیماری برص ارتباطی مستقیم با اندازه لک‌ها دارد. در صورتی که اندازه لک‌ها ۱ تا ۲ سانتیمتر باشد به شرط درمان کامل در مدت ۲ تا ۳ ماه و نهایتا ۶ ماه تا یک سال، بیماری بهبود می یابد. و اگر مبتلایان به این عارضه زمانی به پزشک مراجعه کنند که اندازه لک‌ها خیلی بزرگ شده است، در این شرایط برگرداندن رنگ پوست به حالت اولیه غیرممکن است.
اگر اندازه لک از ۲ سانتی متر بزرگتر شده باشد، حتی اگر تنها یک لک وجود داشته باشد، بهبودی کامل امکان پذیر نیست. در شرایطی که بیش از ۵۰ درصد پوست درگیر شده باشد، پزشک تنها می تواند دارو تجویز کند که تمامی پوست با ناحیه بی‌رنگ شده همرنگ شود. در این حالت بیمار نسبت به نور حساس میشود و باید از ضدآفتاب‌های قوی استفاده کند.
تعداد لک‌ها
تعداد لک‌ها هنگام درمان بیماری برص مهم نیست، چه بسا بیمارانی که با تعداد لک‌هایی زیاد ولی در اندازه کمتر از ۲ سانتی متر با مراجعه به هنگام، بهبودی کامل یافته‌اند.
• استرس موجب بدتر شدن علایم بیماری ویتیلیگو می شود، مبتلایان باید به روان پزشک نیز مراجعه کنند تا داروهای مورد نیاز جهت کاهش استرس را نیز مصرف کنند.
در بعضی از بیماران که بیماری پیسی وسعت زیادی پیدا کرده است، عملی‌ترین روش درمان، رنگ زدایی از نواحی طبیعی پوست و یکدست کردن رنگ آن است. در این روش از یک ماده شیمیایی به نام”roquinone Monobenzylether Of Hy” یا از اشعه لیزر استفاده میشود.
این روش درمان حدود یک سال به طول می‌انجامد. معمولاًاز بین رفتن رنگ پوست در این روش دایمی و برگشت ناپذیر است. لذا بیماران باید اکیداً از تماس با نور آفتاب اجتناب نمایند.
روش‌هایی برای پنهان کردن لک‌های برص (پیسی، ویتیلیگو)
فرآورده‌های برنزه کننده (که بدون نیاز به نور آفتاب پوست را برنزه می‌کنند) یا سایر رنگ‌ها،
کاری آسان و بی خطر است که سبب میشود این بیماری کمتر به چشم بیاید.
امروزه مواد آرایشی مقاوم در برابر شستشو (واترپروف) که تقریباٌ با تمام انواع رنگ پوست قابل انطباق هستند، در فروشگاه‌های عرضه محصولات بهداشتی آرایشی وجود دارند. مهارت در استفاده از این مواد به تدریج به دست می‌آید و افراد به خوبی قادر خواهند بود پوست ناحیه مبتلا را به رنگ اطراف درآورند.